ابن خردادبه (دائرةالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی)ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله کاتب (۲۱۱-حدود ۳۰۰ق)، معروف به ابن خردادبه، کاتب، موسیقی‌دان، مورخ، جغرافی‌دان و از مؤلفان قرن سوم هجری قمری در بغداد بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن خردادبه کاتب، به قولی، در سال ۲۱۱ق [۱]
سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
به دنیا آمد. اجداد وی ایرانی و به گفته بعضی، خراسانی بوده‌اند. جد او خردادبه ابتدا مجوسی بود، ولی به دست برامکه مسلمان شد. عبیدالله در اوایل زندگی به بغداد رفت و در سایه توجه و مراقبت پدر به تحصیل دانش پرداخت و مدتی نیز نزد اسحاق موصلی، موسیقی‌دان بزرگ و مشهور آن عصر به فرا گیری هنر موسیقی اشتغال ورزید. وی به دربار معتمد عباسی (خلافت ۲۵۶-۲۷۹ق) پیوست و از ندما و خصیصین خلیفه شد و از جانب وی مسئولیت نامه‌رسانی و اطلاع‌رسانی نواحی جبل را به‌عهده گرفت. او کاتب، مورخ و جغرافی‌دان [۸]
جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.
بود و افرادی چون ابوعلی کوکبی و ابوعبدالله حکیمی از او روایت کرده‌اند. مسعودی او را پیشوای مؤلفان و کسی که دیگران در نوشتن از او تقلید کرده‌اند، می‌داند. [۱۰]
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۱، ص۱۴.
۲ - تالیفاتآثار او عبارت‌اند از: ادب السماع، جمهرة انساب، الفرس و النوافل، المسالک و الممالک، الطبیخ، اللهو و الملاهی، الشراب، الانواء، الندام (الندماء) و الجلساء کتاب بزرگی در تاریخ، کتاب اخبار حدیثٌ عن اصل الموسیقی و فن الغناء و النِغَم و طبقات المغنین [۱۳]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۲۳۴.
و کتاب جغرافیای بطلیموس را نیز از یک زبان بیگانه به زبان ساده برای معتمد به عربی برگرداند. [۱۴]
جمعی از دانشمندان، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۳۹۵.
۳ - وفاتوی در حدود ۳۰۰ [۱۵]
سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ج۱، ص۹۲.
یا ۲۸۰ق درگذشت. لازم به ذکر است که از مجموع آثار ابن خردادبه جز دو اثر المسالک و الممالک و مختار من کتاب اللهو و الملاهی، بقیه از بین رفته است. [۲۰]
مقریزی، احمد بن علی، الخِطط، ج۱، ص۱۸۴.
[۲۱]
مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱، ص۱۴۹.
[۲۶]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۵۲.
[۲۷]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۶۱.
[۲۸]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۱۷۳.
[۲۹]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۴۰.
[۳۰]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۸۳.
[۳۱]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۶، ص۲۹۴.
[۳۲]
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۹، ص۶۱.
۴ - پانویس
۵ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۰۴-۵۰۵، برگرفته از مقاله «عبیدالله ابن خردادبه». رده‌های این صفحه : جغرافی‌دانان قرن 3 (قمری) | درگذشتگان سال 280 (قمری) | درگذشتگان سال 300 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | کاتبان خلفای عباسی | کاتبان قرن 3 (قمری) | مورخان قرن 3 (قمری) | موسیقی‌دانان قرن 3 (قمری) | مولفان قرن سوم | ندیمان خلفای عباسی
|